(Το παρόν δημοσιεύεται εξ αφορμής της πρόσφατης αδικαιολόγητης απόλυσης συναδέλφισσας μας την τελευταία μέρα της δοκιμαστικής περιόδου)
Η τραγική πραγματικότητα των συνθηκών εργασίας που βιώνουμε ως εργατική τάξη στη Κύπρο, παρά τις όποιες διακηρύξεις και τις θεωρητικές βελτιώσεις, υπογραμμίζεται πιο ξεκάθαρα από το γεγονός πως το κάθε αφεντικό μπορεί να απολύσει χωρίς λόγο και προειδοποίηση κάθε εργαζόμενο του που δεν έκλεισε 26 εβδομάδες εργασίας. Τι άλλο παρά εξόφθαλμη εργοδοτική τρομοκρατία μπορεί να είναι το γεγονός πως μπορούμε να χάσουμε την δουλειά μας από ένα τερτίπι της στιγμής του εργοδότη; Τι άλλο παρά παραβίαση του συνταγματικά καθιερωμένου ανθρώπινου δικαιώματος στο συνδικαλίζεσθε, και λεύκη επιταγή για ανεξέλεγκτες διακρίσεις και παρενόχληση, αποτελεί το δικαίωμα του να μας πετάξει έξω χωρίς να πρέπει να λογοδοτήσει σε κανένα;
Η 6μηνη δοκιμαστική περίοδος, παρόλο που αποτελεί το νομικά μέγιστο, εφαρμόζεται από την συντριπτική πλειοψηφία των εταιριών όλων των κλάδων, δημιουργώντας ένα φυτώριο μειωμένων αμοιβών, προσβολών, πιέσεων, παράλογων απαιτήσεων (πχ μην τολμήσεις και αρρωστήσεις), αυξημένου φόρτου και ωραρίου εργασίας. Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης πολλαπλασιάζονται σε σοβαρότητα από τα δεδομένα της εποχής που ζούμε. Για την πλειοψηφία του εργατικού πληθυσμού η συχνή εναλλαγή εργασίας, ακόμα και κλάδου, αποτελεί τον κανόνα, όχι μόνο για τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής ζωής αλλά για πάντα. Με αυτά τα δεδομένα, βρισκόμαστε συνεχώς σε μια κατάσταση χαμηλόμισθης εργασίας (ακόμα και ο κατώτατος μισθός έχει ένα υποκατώτατο μισθό πρόσληψης), συχνές περιόδους προσαρμογής σε νέα δεδομένα, περιόδους απλήρωτης εκπαίδευσης ή/και “πρακτικής άσκησης”.
Αυτή η ουσιαστικά απόλυτη στέρηση εργασιακών δικαιωμάτων και νομικής προστασίας, μας καθηλώνει σε μια αβέβαιη και ανασφαλή θέση. Δεν γνωρίζουμε αν αύριο θα μπορούμε να έχουμε τα βασικά που χρειάζεται για να επιβιώσουμε – ρεύμα, στέγη, νερό, φάρμακα, φαγητό κτλ. Αδυνατούμε να προσχεδιάσουμε την πορεία μας, να κάνουμε ένα σχετικά ασφαλές επαγγελματικό και οικογενειακό προγραμματισμό. Αλλά, ίσως η χειρότερη συνέπεια, αδυνατούμε να δημιουργήσουμε ουσιαστικές σχέσεις με τους συναδέλφους μας, σχέσεις που θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν σε συνδικαλιστική οργάνωση και διεκδίκηση καλύτερων εργασιακών συνθηκών.
Αξίζει να αναφερθεί πως οι 26 εβδομάδες δοκιμαστική περίοδος που έχουμε στην Κύπρο διαπιστώθηκε ότι παραβιάζει τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (η συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης που εγγυάται τα θεμελιώδη κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων όχι μία αλλά ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ, με το πόρισμα της Επιτροπής να αναφέρει πως γενικά οι δοκιμαστικές περίοδοι, και ειδικά αυτές με αδικαιολόγητη διάρκεια, αποτελούν παραβίαση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, δεδομένου ότι όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν κάποια προστασία έναντι της απόλυσης, συμπεριλαμβανομένης μιας περιόδου προειδοποίησης (το τελευταίο πόρισμα, αυτό του 2020, εδώ).
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ποιους εξυπηρετεί αυτή η κατάσταση. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της αγαστής συνεργασίας μεταξύ κρατικής εξουσίας και εργοδοτικής τάξης, που δρουν πάντα σε συνεργασία μεταξύ τους για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους – δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως το κράτος αποτελεί τον μεγαλύτερο εργοδότη, και πως εργατική τάξη και αφεντικά δεν έχουν τίποτα το κοινό. Ακόμα και εκεί που υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση, συχνά οι νεοπροσληφθέντες δεν καλύπτονται (με πρόσχημα τα διαφορετικά καθεστώτα εργασίας, πχ συμβάσεις ορισμένου χρόνου). Αλλά και εκεί που καλύπτονται, οι ήδη υπάρχουσες συντεχνίες αποτελούν μονόδρομο, καθώς κάθε νέα προσπάθεια για διαφορετική συνδικαλιστική οργάνωση θα βρει απέναντι της και αυτές, και ένα εργοδότη που μπορεί να απολύει ανεξέλεγκτα. Και για να μην δημιουργηθούν εντυπώσεις πως έχουμε αυταπάτες για καλύτερη διακυβέρνηση, να ενημερώσουμε πως οι δύο πρώτες καταδικαστικές εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων βγήκαν επί κυβέρνησης ΑΚΕΛ (το 2008 και το 2012), χωρίς να γίνει απολύτως τίποτα για το ζήτημα.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως μέχρι πέρσι υπήρχε ρήτρα που επέτρεπε την επιμήκυνση της δοκιμαστικής περιόδου στα 2 χρόνια, καθιστώντας την δοκιμαστική περίοδο της Κύπρου την μεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ρήτρα αυτή την εκμεταλλεύονταν όχι μόνο στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και στον ευρύτερο δημόσιο – για παράδειγμα, στους όρους εργοδότησης για τον ΟΚΥπΥ, όπως αυτοί παρουσιάζονταν στις σχετικές αγγελίες. Ακόμα και τώρα με την κατάργηση της ρήτρας, οι χώρες με 6μηνη δοκιμαστική περίοδο στην ΕΕ μετριούνται στα δάκτυλα, και καμία δεν έχει μεγαλύτερη (οπότε η Κύπρος είναι στις χώρες με την μεγαλύτερη δοκιμαστική περίοδο στην ΕΕ).
Προφανώς, δεν έχουμε την εντύπωση πως ο νόμος είναι ή θα μπορούσε να είναι ποτέ με το μέρος μας. Έχουμε επαναλάβει πολλάκις πως το εργατικό “δίκαιο” δεν αποτελεί παρά μια πολύ εύθραυστη ασπίδα, και αυτό στην καλύτερη περίπτωση και μόνο όταν εφαρμόζεται αυστηρά και εγκαίρως. Στην πράξη, το τέλος της δοκιμαστικής περιόδου δίνει μόνο θεωρητική προστασία στους εργαζόμενους, με την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας να μας επιτρέπει να μιλάμε για Εργατικό Άδικο αντί Δίκαιο. Μόνο όταν έχουμε ο ένας την άλλη μπορούμε να νοιώσουμε ξανά την ασφάλεια της σταθερότητας, δημιουργώντας και συντηρώντας σχέσεις αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, σχέσεις διεκδίκησης και αγώνα. Το ανεξέλεγκτο δικαίωμα της απόλυσης για έξι ολάκερους μήνες αποτελεί μέγα εμπόδιο στην προσπάθεια δημιουργίας τέτοιων σχέσεων, αλλά είναι ένα εμπόδιο που ξεπεράστηκε ξανά και ξανά στο παρελθόν, και που θα συνεχίζουμε να το ξεπερνάμε!
Για το Ένα Μεγάλο Συνδικάτο!
Αλληλεγγύη για Πάντα!
